Zastanawialiście się kiedyś, dlaczego dni tygodnia mają właśnie takie nazwy, jakie mają? W języku polskim, ale też w większości języków słowiańskich, dni tygodnia nawiązują do tradycji chrześcijańskich, a wszystko zaczyna się od niedzieli. Jaką genezę mają szwedzkie dni tygodnia?

Niedziela, czyli dzień święty, w którym należy odpoczywać, zupełnie tak jak chrześcijański Bóg odpoczywał siódmego dnia. Niedziela wzięła się od prasłowiańskiego słowa “ne dělatĭ”. Tradycyjnie to niedziela była pierwszym dniem tygodnia. Dlatego poniedziałek jest dniem drugim i następuje po-niedzieli. Wtorek, czyli dzień “wtóry” (prasłowiański “vtorŭ”), drugi po niedzieli. Środa to oczywiście “środek” tygodnia. I kolejno: czwartek to “czwarty”, a piątek jest piątym dniem tygodnia. Sobota wywodzi się od święta judaistycznego “szabatu”.

Jak to jest w języku szwedzkim? W tym przypadku tradycja również nawiązuje do religii i jest spadkiem po starożytności z basenu Morza Śródziemnego. Dni tygodnia bowiem nawiązują do Sfery Niebieskiej – planet i gwiazd. Mitologia Nordycka swoich Bogów, tak jak Grecy czy Rzymianie, nazywała imionami związanymi z Kosmosem.

Początków siedmiodniowego tygodnia można szukać w Mezopotamii, około dwóch tysięcy lat przed naszą erą. Wówczas astrologowie zwrócili uwagę na to, że na nieboskłonie można wyróżnić gołym okiem siedem błądzących ciał niebieskich, a były to: Słońce, Księżyc, Mars, Wenus, Jowisz, Merkury oraz Saturn. Siedem stało się liczbą świętą, a każdy dzień tygodnia otrzymał nazwę swojego patrona – jednego z tych ciał niebieskich. Starożytni Rzymianie i Grecy nadali również swoim Bogom takie imiona.

 

Måndag

Måndag – pierwszy dzień tygodnia – to po szwedzku dzień księżyca (mån – księżyc, dag – dzień). W mitologii nordyckiej bogiem księżyca był Måne (lub Máni). Za Leszkiem Słupeckim – siostrą Maniego i córką Mundlifariego była Sol (Słońce). Oboje pierwotnie żyli na ziemi, a byli tak piękni, że ojciec nazwał ich tymi właśnie imionami. Jednak to mało rozwścieczyć innych Bogów – dlatego umieścili ich na nieboskłonie, nakazując Sol, by kierowała końmi ciągnącymi wóz ze słońcem, by oświetlało ziemię. Oboje ścigani są przez dwa wilki Hati Hrodvitnirson i Sköll. Chcą ich pożreć, a w przypadku Maniego – ma się to wilkom udać.

Tisdag

W łacinie wtorek to dies Martis, czyli dzień Marsa – Boga Wojny. W języku szwedzkim tirsdag to dzień Tyra. Uważa sie, że Tyr pełnił rolę bóstwa naczelnego, był odpowiednikiem m.in: indyj­skiego Djausa, rzymskiego Jupitera czy greckiego Zeusa. Stracił jednak swoją pozycję na rzecz Odyna. Dziś w mitologii skandynawskiej jest Bogiem wojny, walki i siły, ale również honoru, prawa i sprawiedliwości.

Onsdag

Dies mercurii, czyli dzień Merkurego w łacinie. W języku szwedzkim onsdag to dzień Odyna (szw. Oden). Odyn stał na czele nordyckiego panteonu Bogów i był, od początku epoki Wikingów, najważniejszym ze skandynawskich Bogów. Odyna utożsamia się często z germańskim Wotanem, który pod imieniem Merkurego, uznawany był za główne bóstwo Germanów. Ponad to o podobieństwie świadczą też jego insygnia – typowy dla obu bogów jest kapelusz czy płaszcz, a jego postać przedstawiana jest jako wędrowca, postać w ciągłym ruchu. Bardziej znanymi atrybutami Odyna są dwa kruki – Hugin (Myśl) i Munin (Pamięć), które codziennie przynoszą mu informacje, dwa wilki Geri i Freki (Zachłanny i Srogi) oraz włócznia.

Torsdag

Dies Jovis, czyli dzień Jowisza, który w mitologii rzymskiej był bogiem nieba, burzy i deszczu, władcą nieba i ziemi oraz ojcem bogów. W języku szwedzkim torsdag to dzień Thora (szw. Tor). Thor był synem Odyna, a w skandynawskiej mitologii stał się Bogiem burzy i piorunów, sił witalnych, a jednocześnie czczono go jako Boga rolnictwa, bo dzięki deszczom odpowiadał za urodzaj (bądź nieurodzaj). Atrybutem Thora jest jego młot – Mjölner.

Fredag

Co do piątku – nie ma zgodności, skąd wzięła się nazwa. Niektórzy twierdzą, że od imienia żony Odyna – Frigg. Inni z kolei, że nazwa ta wywodzić się może od imienia bogini Frei, odpowiedzialnej za miłość i płodność. Idąc poprzednim tokiem rozumowania można stwierdzić, że o Freję chodzi na pewno. W języku łacińskim piątek to dies Veneris, czyli dzień Wenus. Rzymska Wenus utożsamiana jest z grecką Afrodytą, co dalszego tłumaczenia nie potrzebuje.

Lördag

 

Sobota wyłamuje się z naszych mitologicznych opowieści. W łacinie sobota to dies Saturni, czyli dzień Saturna. W języku szwedzkim słowo lördag najprawdopodobniej pochodzi od archaicznego już słowa att löga, które oznacza prać lub kąpać się. Zatem jest to dzień Bogini Porządku, czas przeznaczony na szorowanie i wybielanie. No i dzień obżarstwa, rzecz jasna.

 

Söndag

Dies Solis, czyli dzień Słońca (szw. Sol). Nazwa prawdopodobnie została zaczerpnięta ze staroangielskiego (sunnandæg) lub staroniemieckiego (sunnun tag). W języku staronordyjskim niedziela nazywała się “sunnudagr”.

Jeśli fascynują Was runy i nordycka mitologia – zajrzyjcie do naszego zaprzyjaźnionego bloga – Skandynawski Blog Vigdis. Mają o tym znacznie większe pojęcie, niż ja!